Trách Nhiệm Hình Sự Đối Với Pháp Nhân Thương Mại: Điểm Mới Của Bộ Luật Hình Sự Năm 2015

Đăng bởi : Nguyễn Duy . Ngày : 2020-08-06 02:41:21

Trong nền kinh tế thị trường không ít tổ chức kinh tế (pháp nhân thương mại) vì chạy theo lợi nhuận đã có sự thông đồng thực hiện nhiều hành vi trái pháp luật mang tính chất tội phạm. Đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế như trốn thuế, kinh doanh trái phép, đầu cơ, buôn lậu hoặc vì lợi ích cục bộ đã không thực hiện các biện pháp mà pháp luật đòi hỏi để bảo vệ môi trường, gây hậu quả nghiêm trọng. Việc núp bóng dưới danh nghĩa pháp nhân để phạm tội ngày càng tăng, tính chất nguy hiểm ngày càng cao. Gây thiệt hại nghiêm trọng cho kinh tế - xã hội và cho đời sống của người dân, nhưng việc xử lý mới chỉ dừng lại ở xử lý hành chính và bồi thường dân sự nên chưa đủ sức răn đe. Vì vậy, việc đổi mới và đòi hỏi cần phải có giải pháp mạnh để phòng ngừa và đấu tranh đối với pháp nhân thương mại là một trong những yêu cầu bức bách phục vụ tốt nhất cho công cuộc đổi mới đất nước. Do đó, vào ngày 27/11/2015, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Bộ luật hình sự quy định về trách nhiệm hình sự của pháp nhân và việc điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án đối với pháp nhân phạm tội.. Việc ghi nhận trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại là một điểm mới tiến bộ của BLHS năm 2015.

Tại điều 9 của BLHS năm 2015 quy định cụ thể về phân loại tội phạm, căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội được phân thành bốn loại sau:

1. Tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội không lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù đến 03 năm;

2. Tội phạm nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 03 năm đến 07 năm tù;

3. Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội rất lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 07 năm đến 15 năm tù;

4. Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm có tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội đặc biệt lớn mà mức cao nhất của khung hình phạt do Bộ luật này quy định đối với tội ấy là từ trên 15 năm đến 20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.

Về việc phân loại tội phạm đối với pháp nhân thương mại thực hiện giống như áp dụng dựa trên viện dẫn cách phân loại tội phạm đối với cá nhân sẽ có những mặt tích cực và hạn chế nhất định. Về mặt tích cực thì việc phân loại tội phạm pháp nhân thương mại căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội sẽ rất thuận tiện trong việc thực hiện. Chỉ cẩn dẫn chiếu sang các khoản cụ thể áp dụng đối với cá nhân trong điều luật đó và quy định hình phạt. Tuy nhiên việc áp dụng theo phân loại tội phạm dựa trên phân loại tội phạm đối với cá nhân cũng có mặt hạn chế đó là việc phân loại vẫn còn những bất cập, chưa đầy đủ và khó áp dụng trong thực tế vì hình phạt đối với pháp nhân thương mại chủ yếu là hình phạt tiền mà không có hình phạt tù như hình phạt đối với cá nhân. Nhưng thay vào đó hình phạt đối với pháp nhân cũng tương xứng giống như hình phạt đối với cá nhân, cũng dựa trên tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi, pháp nhân thương mại mại có những hình phạt như là: Phạt tiền; đình chỉ hoạt động có thời hạn “ giống hình phạt tù có thời hạn như cá nhân”; đình chỉ hoạt động vĩnh viễn “ giống hình phạt tù chung thân hay tử hình như cá nhân”; cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định; cấm huy động vốn và các biện pháp tư pháp áp dụng đối với pháp nhân thương mại phạm tội. Theo đó, các hình phạt chính sẽ là:

• Phạt tiền
• Đình chỉ hoạt động có thời hạn
• Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn

Hình phạt bổ sung có thể là:

• Phạt tiền
• Cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định và có thời hạn nhất định
• Cấm huy động vốn

Vấn đề về đồng phạm đối với pháp nhân. Một số khái quát về đồng phạm trong pháp luật hình sự.  Đồng phạm là một khái niệm pháp lý nói lên quy mô tội phạm, được thể hiện trong một vụ án có nhiều người cùng tham gia. Tuy nhiên, không phải cứ có nhiều người tham gia là đồng phạm, mà nhiều người tham gia đó phải cố ý cùng thực hiện một tội phạm, nếu có nhiều người phạm tội nhưng không cùng thực hiện một tội phạm thì không gọi là đồng phạm. Giữa những người phạm tội đó có sự bàn bạc, thống nhất trước khi thực hiện tội phạm hoặc có sự tiếp nhận về mặt ý chí giữa những người tổ chức phạm tội. Chế định đồng phạm quy định trong Bộ luật hình sự có hai loại mà theo khoa học luật hình sự gọi là đồng phạm giản đơn và đồng phạm phức tạp. Đồng phạm giản đơn là trường hợp tất cả những người cùng thực hiện một tội phạm đều là người thực hành. Đồng phạm phức tạp là hình thức đồng phạm có sự câu kết chặt chẽ giữa những người cùng thực hiện tội phạm là trường hợp nhiều người cố ý cùng bàn bạc, cấu kết chặt chẽ với nhau, vạch ra kế hoạch để thực hiện một tội phạm, dưới sự điều khiển thống nhất của người cầm đầu và là một hình thức đồng phạm, có sự phân công, sắp đặt vai trò của những người tham gia. Trong đó mỗi người thực hiện một hoặc một số hành vi và phải chịu sự điều khiển của người cầm đầu. Cũng giống như đồng phạm quy định đối với cá nhân, đồng phạm đối với pháp nhân cũng phải từ hai hoặc nhiều tổ chức trở lên tham gia phạm tội và phải có sự bàn bạc thống nhất cùng cố ý thực hiện một tội phạm, và giữ một vai trò nhất định trong việc thực hiện tội phạm. Vai trò đó có thể là hai bên cùng tổ chức phạm tội; tổ chức đứng sau hỗ trợ cũng như giúp sức cho tổ chức khác thực hiện dễ dàng hơn…

Việc bổ sung trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân là cần thiết, có ý nghĩa quan trọng trong việc thắt chặt hành lang pháp lý trong thời kỳ kinh tế Việt Nam hội nhập như hiện nay. Hành vi phạm tội không chỉ do cá nhân mà pháp nhân cũng có thể gây ra. Có những hành vi mà cả cá nhân và pháp nhân đều xâm phạm như: tội buôn bán người, tội rửa tiền, tội khủng bố, tội độc quyền, tội buôn lậu, tội xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ… Thậm chí, có tội chỉ do pháp nhân thực hiện, như tội phạm về môi trường. Truy cứu trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân sẽ giúp nhân dân rất nhiều trong việc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình, nâng cao khả năng tiếp cận công lý của người dân. Vì vậy, việc ghi nhận trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại là một điểm mới tiến bộ của BLHS năm 2015.

TIN CHUYÊN MỤC LIÊN QUAN